“Niet over praten!”

Ze zit in een grote, ouderwetse fauteuil tegenover mij. Hij loopt heen en weer tussen de keuken en de woonkamer. Ik ken deze lieve, oude mensen niet. Sterker nog, ik heb ze nog geen half uur geleden voor het eerst de hand geschud in de deur van hun appartement in Hoogezand.

Enige weken daarvoor plaatste ik een oproep in het Dagblad van het Noorden, waarin ik aangaf op zoek te zijn naar mensen, die mijn overgrootmoeder, Jantina Oldenziel, hebben gekend. Zij overleed in 1956 en was echtgenote van veldwachter Mellink uit Foxhol.
Het dagblad plaatste dit soort oproepen gratis, maar dan wel op een door hen bepaald moment. Toevallig werd mijn oproep geplaatst op de eerste dag van mijn eerste opleidingsblok familieopstellingen. En in de pauze van deze opleiding, blijk ik steeds een aantal gemiste oproepen te hebben vanaf, voor mij onbekende, telefoonnummers. De mensen, meest mannen, die belden waren bijna allemaal ver in de 80. Ze hadden allen mijn overgrootvader gekend en konden en wilden heel graag, mij van alles over hem vertellen.

Ook deze lieve Hoogezandsters tegenover mij, reageerden op mijn oproep. Voor het gemak noem ik hen meneer en mevrouw Kuipers.
Mevrouw Kuipers belde mij en vertelde mij dat zij naast veldwachter Mellink en Jantina Oldenziel had gewoond. Haar vader was de leidinggevende van Mellink. Zij deelden bewoonden elk met hun gezin een veldwachterswoning aan de Gerrit Imbosstraat in Foxhol. Tijdens mijn bezoek aan de familie Kuipers, bleek dat meneer Kuipers bovendien een collega was van mijn grootvader, veldwachter Mellink.

Vol van verhalen vertelde meneer Kuipers over veldwachter Mellink. Hoe zij samen in de oorlog de opdracht hadden om de spoorlijn op een bepaalde plek op te blazen, zodat de Duitsers die niet meer konden gebruiken. Samen fietsten ze, met de explosieven achter op de fiets, naar de spoorwegovergang. Hij vertelde ook hoe dat mislukte. Ook vertelde hij dat Mellink vrijwel nooit een proces verbaal opmaakte. Hij probeerde alles altijd zonder papierwinkel op te lossen. Ook liet hij lachend weten dat zijn collega gek was op mooie vrouwen, zowel op Jantina als op anderen. Dat hoorde ik niet voor het eerst!

Zowel mevrouw als meneer Kuipers geven aan weinig te weten van en over Jantina. En, als ik goed naar mevrouw Kuipers kijk, dan zie en voel ik wat anders. En hoe kun je, misschien wel tientallen jaren, naast iemand wonen en iemand niet kennen? De tuinen grensden aan elkaar. Het was een soort twee-onder-één-kap-huisje. Klein en gehorig. Het klopte niet.

Wanneer meneer Kuipers op een gegeven moment even de kamer verlaat om oude foto’s op te zoeken, vraag ik mevrouw Kuipers nog eens naar Jantina Oldenziel. Ik weet dat ze is opgenomen in een inrichting. Ik vermoed dat ze daar niet vrijwillig naartoe is vertrokken. Dus vraag ik haar daar naar. Ging Jantina zo maar mee? Eerder al had zij aangegeven dat ik zo op haar lijk. Zo’n grote, struise vrouw. Dus ik refereerde daar aan in haar woorden en zeg: “ik kan mij niet voorstellen dat zo’n grote, struise vrouw, die niet weg wilde, zo maar is meegegaan met de mensen, die haar kwamen ophalen. Zij zal zich vast flink hebben verzet!”
Daarop knikt mevrouw Kuipers. Ze buigt haar hoofd wat naar beneden en opent haar mond om wat te gaan zeggen.
En dan komt meneer Kuipers binnen, laat mij een foto zien en begint te vertellen. Het moment is voorbij! Ik heb nog een keer iets in die richting gevraagd, maar mevrouw Kuipers bleef zwijgen.

Al die lieve, oude mensen, die ik in die periode heb gesproken, geen van hen kon (of wilde?) meer vertellen over haar, over Jantina Oldenziel. Was het schuld? Was het schaamte? Wat hield hen tegen?

“Niet over praten!” Hoe vaak werd (en wordt) deze zin ook nu nog uitgesproken, om mensen te laten zwijgen over een (familie)geheim. En hoe kan dat mensen in die en/of volgende generaties beperken! En hoe mooi is het om dan in een opstelling te zien wat er verandert als het geheim een plek krijgt! Zonder het te benoemen! Zonder, vaak pijnlijke, zaken op te rakelen. Alleen door het een plek te geven. Daar waar het hoort. Alles en iedereen heeft een plek.

Foto: deze heb ik gekregen van de heer en mevrouw Kuipers, waar zowel meneer Kuipers, als veldwachter Mellink en hun leidinggevende, de vader van mevrouw Kuipers, op staan.